Από την απογοήτευση των καπνιστών στη δημιουργία των Ηλεκτρονικά τσιγάρα
Η ιστορία των Ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν ξεκίνησε από μια εμπορική στρατηγική, αλλά από την ανάγκη των ανθρώπων να απεξαρτηθούν από τον παραδοσιακό καπνό, διατηρώντας ωστόσο τη ρουτίνα της εισπνοής. Αυτή η ανάγκη οδήγησε σταδιακά στην ανάπτυξη της τεχνολογίας που σήμερα γνωρίζουμε ως vaping – μια λέξη που δεν υπήρχε ούτε καν στο λεξιλόγιο μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Η πρώτη ιδέα που πλησίασε την έννοια του ηλεκτρονικού τσιγάρου μπορεί να εντοπιστεί το 1963, όταν ο Herbert A. Gilbert κατοχύρωσε πατέντα για μια “άκαπνη συσκευή εισπνοής καπνού.” Παρόλο που ποτέ δεν κατασκευάστηκε μαζικά, το σχέδιό του βασιζόταν στην εξάτμιση ενός υγρού αντί για την καύση. Έπρεπε να περάσουν σχεδόν τέσσερις δεκαετίες για να βρει η ιδέα αυτή το σωστό έδαφος.
Η καθοριστική εφεύρεση του Hon Lik και η εμπορική γέννηση του vape
Το σημείο καμπής ήρθε το 2003, όταν ο Κινέζος φαρμακοποιός Hon Lik, αφού έχασε τον πατέρα του από καρκίνο των πνευμόνων, επινόησε και κατασκεύασε την πρώτη λειτουργική συσκευή ηλεκτρονικού τσιγάρου. Ο Hon Lik, βαρυκαπνιστής και ο ίδιος, αξιοποίησε τεχνολογίες υπερήχων και ατμοποίησης για να δημιουργήσει ένα προϊόν που μπορούσε να χορηγήσει νικοτίνη χωρίς καύση.
Το προϊόν κυκλοφόρησε στην κινεζική αγορά υπό την επωνυμία Ruyan (“σαν καπνός”) και απέκτησε αμέσως προσοχή διεθνώς. Μέχρι το 2006, οι πρώτες μονάδες εισήχθησαν στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, φέρνοντας μαζί τους μια αμφιλεγόμενη αλλά επαναστατική ιδέα: τη vape κουλτούρα.
Η γρήγορη εμπορική εξάπλωση και η τεχνολογική διαφοροποίηση
Από τα πρώτα “cigalikes” – τα ηλεκτρονικά τσιγάρα που έμοιαζαν με παραδοσιακά – φτάσαμε στα “mods”, που πρόσφεραν μεγαλύτερη αυτονομία, ισχύ, γεύση και επιλογές για ρύθμιση. Αυτές οι εξελίξεις έγιναν εφικτές χάρη στη γρήγορη υιοθέτηση των ηλεκτρονικών τσιγάρων από το καταναλωτικό κοινό, αλλά και από κοινότητες ατμιστών που εξέλιξαν τα προϊόντα τους μέσω προσωπικών παρεμβάσεων και αυτοσχεδιασμών.
Ρυθμιστικά εμπόδια και επιστημονικές διαμάχες
Καθώς η βιομηχανία vape άρχισε να ανθεί, αντιμετώπισε και έντονη αντίσταση από κρατικές αρχές και υγειονομικούς οργανισμούς. Στην αρχή, το νομοθετικό τοπίο ήταν θολό: κανείς δεν ήξερε αν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έπρεπε να ρυθμίζονται ως φαρμακευτικά προϊόντα, ως καπνικά προϊόντα ή ως κάτι νέο. Το 2009, οι αμερικανικές αρχές προσπάθησαν να τα κατατάξουν στα φαρμακευτικά σκευάσματα, αλλά ένα ομοσπονδιακό δικαστήριο αποφάσισε ότι δεν ήταν φάρμακο, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την ανεξέλεγκτη είσοδο τους στην αγορά.
Στην Ευρώπη, η Οδηγία TPD (Tobacco Products Directive) του 2014 έθεσε αυστηρούς κανόνες για τη διαφήμιση, την περιεκτικότητα σε νικοτίνη, και την επισήμανση των συσκευασιών. Αυτές οι ρυθμίσεις συνέβαλαν μεν στην προστασία των καταναλωτών, αλλά προκάλεσαν και ανακατατάξεις στη βιομηχανία.
Πολιτιστική διάδοση και διαμόρφωση κοινοτήτων
Με την ευρεία διαθεσιμότητα και την ποικιλία σε γεύσεις, εξαρτήματα και τύπους, η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου έγινε όχι μόνο εναλλακτική στο κάπνισμα, αλλά και μέσο αυτοέκφρασης. Δημιουργήθηκαν κοινότητες “cloud chasers” – ατμιστές που ανταγωνίζονταν για την παραγωγή μεγαλύτερων σύννεφων ατμού – καθώς και δημιουργοί περιεχομένου στο YouTube και το Instagram, που προώθησαν τη χρήση αυτών των συσκευών.
Τα Ηλεκτρονικά τσιγάρα απέκτησαν έτσι χαρακτήρα πολιτισμικό, όχι μόνο τεχνολογικό ή υγειονομικό. Οι χρήστες αναζήτησαν καινοτομίες, δοκίμασαν DIY υγρά, ρυθμίσεις συσκευών και συμμετείχαν σε φεστιβάλ, όπως το Vapexpo σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις.
Επιστημονικά δεδομένα και διαμάχες για την υγεία
Οι πρώτες μελέτες παρουσίαζαν μεικτά αποτελέσματα: κάποιες τόνιζαν τα πιθανά οφέλη του vaping ως μέσου διακοπής του καπνίσματος, ενώ άλλες προειδοποιούσαν για νέους κινδύνους, ιδιαίτερα για τους εφήβους. Η συζήτηση εντάθηκε με την εμφάνιση περιστατικών EVALI στις ΗΠΑ το 2019, που σχετίζονταν με υγρά αμφίβολης ποιότητας και ουσίες όπως η βιταμίνη Ε οξική.
Ωστόσο, οργανισμοί όπως το Public Health England τόνισαν ότι η χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων είναι σημαντικά λιγότερο επιβλαβής από το κάπνισμα, ενώ μελέτες στη Μ. Βρετανία έδειξαν αυξημένη επιτυχία διακοπής του καπνίσματος μέσω vape συσκευών σε σχέση με τις παραδοσιακές μεθόδους.