Σε μια εποχή όπου οι κοινωνικές επαφές έχουν αρχίσει να χάνουν τη φυσικότητά τους, η αναζήτηση ενός τρόπου για να γεφυρωθεί η απόσταση ανάμεσα στους ανθρώπους είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Η τυπική προσέγγιση «γεια σου, τι κάνεις;» ακούγεται πλέον μηχανική και συχνά δεν οδηγεί σε μια βαθύτερη σύνδεση. Εκεί ακριβώς, μια φαινομενικά απλή συνήθεια, όπως το vape, φαίνεται να λειτουργεί ως απρόσμενος αλλά αποτελεσματικός καταλύτης.
Όχι, δεν πρόκειται για διαφήμιση του καπνίσματος — ούτε καν για εξύμνηση της νικοτίνης. Πρόκειται για μια παρατήρηση κοινωνιολογική, ψυχολογική και ανθρώπινη: το πόσο μια μικρή τελετουργία, ένας καπνός ατμού, μπορεί να λειτουργήσει ως η πρώτη σπίθα για αληθινές συζητήσεις, γνωριμίες και σχέσεις.
Από το άγνωστο στο οικείο: Τι λέει ένα «έχεις γεύση μέντας;»
Φανταστείτε τον εαυτό σας σε μια παρέα όπου οι περισσότεροι δεν γνωρίζονται μεταξύ τους. Η αμηχανία κυριαρχεί. Όλοι κοιτούν τα τηλέφωνά τους. Κάποιος βγάζει το ηλεκτρονικό του τσιγάρο. Ένας άλλος γυρίζει και ρωτά: «Μέντα είναι; Θες να δοκιμάσουμε να ανταλλάξουμε για λίγο;» Από εκεί ξεκινά η κουβέντα: γεύσεις, μάρκες, εμπειρίες.
Το Ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν είναι απλώς μια εναλλακτική του τσιγάρου, αλλά και μια εναλλακτική του «πώς μιλάμε». Όπως κάποτε οι καπνιστές έβγαιναν έξω για ένα διάλειμμα και γνωρίζονταν μεταξύ τους, έτσι και τώρα οι «vapers» σχηματίζουν τη δική τους υποκουλτούρα.
Μια υποκουλτούρα που δεν έχει ηλικία, φύλο ή κοινωνικό επίπεδο. Εκεί, ένας φοιτητής μπορεί να μιλήσει με έναν επιχειρηματία, μια γυναίκα με μια έφηβη, ένας ντροπαλός με έναν εξωστρεφή. Όλα ξεκινούν από την κοινή συνήθεια, αλλά μπορούν να καταλήξουν σε φιλίες, συνεργασίες, ακόμα και σχέσεις ζωής.
Ο μηχανισμός πίσω από το κοινωνικό «σπάσιμο του πάγου»
Γιατί λειτουργεί το vape ως εργαλείο κοινωνικής σύνδεσης; Οι επιστήμονες της συμπεριφοράς θα έλεγαν πως η επανάληψη και η κοινή δραστηριότητα μειώνουν τις αναστολές. Όταν δύο άνθρωποι κάνουν κάτι παρόμοιο, νιώθουν αμέσως συνδεδεμένοι. Το φαινόμενο αυτό λέγεται «συγχρονισμός» και έχει αποδειχθεί πως ενισχύει την ενσυναίσθηση.
Στην περίπτωση του ηλεκτρονικού τσιγάρου, ο συγχρονισμός γίνεται μέσω της πράξης: γεμίζεις υγρό, επιλέγεις γεύση, αλλάζεις αντίσταση. Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις που γεννιούνται είναι φυσικές, αυθόρμητες, σχεδόν φιλικές:
— Πόσα puffs έχει αυτό;
— Δοκίμασες το καινούργιο φραγκοστάφυλο;
— Πού το αγόρασες;
Η επαφή γίνεται χωρίς άμυνες. Οι κουβέντες δεν χρειάζονται αφορμή, γιατί η αφορμή ήδη υπάρχει — είναι στο χέρι σου, και βγάζει ατμό.
Εμπιστοσύνη από την πρώτη ρουφηξιά
Όταν κάποιος σου προσφέρει το Ηλεκτρονικά τσιγάρα του να το δοκιμάσεις —ακόμα κι αν έχει δικό σου— σου δείχνει εμπιστοσύνη. Είναι σαν να σου λέει: «Είσαι εντάξει, σε εμπιστεύομαι». Σε έναν κόσμο όπου η εμπιστοσύνη έχει γίνει σπάνιο αγαθό, μια τέτοια πράξη έχει βαρύτητα.
Δεν είναι σπάνιο να δούμε ανθρώπους να γνωρίζονται σε events ή φεστιβάλ και να ξεκινούν συζητήσεις αποκλειστικά επειδή κρατούν παρόμοιες συσκευές. Το vape δεν χρειάζεται μετάφραση. Αρκεί ένα βλέμμα και ένα νεύμα — και αμέσως σχηματίζεται μια μικρή συμμαχία.
Το vape ως μέρος ταυτότητας και κοινωνικού στίγματος
Η επιλογή του μοντέλου, της μάρκας, του σχεδίου, της γεύσης δεν είναι πλέον απλώς προσωπική απόφαση — είναι και κοινωνική δήλωση. Κάποιος που επιλέγει minimal pod συσκευές πιθανόν θέλει λειτουργικότητα και στιλ. Κάποιος με πολύχρωμα mods ίσως επιδιώκει να τραβήξει προσοχή ή να δείξει δημιουργικότητα.
Αυτό προσφέρει ακόμα περισσότερες αφορμές για συζητήσεις:
— Ωραία η συσκευή σου, είναι limited edition;
— Εμένα δεν με βολεύει ο bottom-fill τύπος, τι λες εσύ;
— Έχω δει αυτή τη μάρκα σε TikTok, αξίζει;
Η συνομιλία γίνεται σχεδόν αναπόφευκτη.
Από το προσωπικό στο συλλογικό
Αν ρίξει κανείς μια ματιά σε κοινότητες χρηστών ηλεκτρονικών τσιγάρων, θα δει πως το επίπεδο αλληλεπίδρασης είναι εκπληκτικό. Συζητήσεις για τεχνικά ζητήματα, ανταλλαγές γεύσεων, ακόμα και οργανωμένα meetups. Εκεί που οι σχέσεις των ανθρώπων κινδύνευαν να χαθούν μέσα σε οθόνες και αποστάσεις, ένα κοινό πάθος γίνεται η γέφυρα.
Ακόμα και σε μικρές παρέες ή σε εργασιακά περιβάλλοντα, η ύπαρξη ενός ή δύο ατόμων που κάνουν vape δημιουργεί μια άτυπη «φυλή». Ο χώρος διαλείμματος μετατρέπεται σε σημείο συναντήσεων, κουβεντών, ιδεών. Το vape γίνεται όχι μόνο εργαλείο χαλάρωσης, αλλά και πύλη επικοινωνίας.
Δεσμοί που ξεκινούν από… ατμό
Αν παρακολουθήσει κανείς τον τρόπο που δύο άγνωστοι επικοινωνούν σε ένα πάρκο ή σε μια καφετέρια εξαιτίας της χρήσης ενός e-cigarette, θα διαπιστώσει ότι η επικοινωνία είναι αυθεντική. Δεν υπάρχει ψεύτικο χαμόγελο ούτε προσποιητός ενθουσιασμός. Το μοίρασμα της συνήθειας γίνεται φυσικά.
Η φράση «να σου δώσω να δοκιμάσεις» αποκτά μια πρωτόγνωρη οικειότητα. Σπάνια μοιραζόμαστε πλέον κάτι με αγνώστους — το vape μοιάζει να αναβιώνει την εποχή της προσφοράς και της ανταλλαγής.
Όταν η τεχνολογία ενώνει, όχι απομονώνει
Πολλοί κατηγορούν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα για τον τεχνολογικό τους χαρακτήρα. Όμως αυτή η ίδια τεχνολογία είναι που δίνει νέες ευκαιρίες. Οι λάτρεις των συσκευών βρίσκουν μεταξύ τους κοινές θεματολογίες. Δεν είναι τυχαίο πως YouTube, Reddit και TikTok φιλοξενούν εκατομμύρια βίντεο και σχόλια για το θέμα.
Ορισμένοι γνωρίζονται μέσα από reviews, συζητήσεις και μετά συναντιούνται στον «πραγματικό κόσμο». Το ψηφιακό φέρνει το ανθρώπινο, και το προσωπικό γίνεται συλλογικό.
Τι μας διδάσκει το φαινόμενο vape για την ανθρώπινη φύση
Πέρα από το προϊόν, πέρα από τις γεύσεις και τα στυλ, αυτό που αξίζει να παρατηρήσουμε είναι η λειτουργία του vape ως κοινωνικού εργαλείου. Στην ουσία, οι άνθρωποι δεν έψαχναν ακριβώς νέα μορφή καπνίσματος — έψαχναν νέα τρόπο να επικοινωνήσουν.
Η ανάγκη για σύνδεση δεν σβήνει με την πρόοδο της τεχνολογίας. Αντίθετα, εκφράζεται μέσα από αυτή. Είτε κρατάς ένα μικρό pod είτε ένα μεγάλο mod, αυτό που ζητάς — ίσως και ασυνείδητα — είναι έναν τρόπο να πεις: «Γεια σου, είμαι εδώ. Εσύ;»